Өөрөөрөө байх урлаг

Өөр  байх, өөрөөрөө байг гэдгийг зарим хүмүүс адилхан утгатай гэж боддог. Би ч саяхныг хүртэл тэдний л нэг байсан. Гэвч энэ нь өөр хоорондоо ялгаатай аж. Өөрөөрөө байх гэдэг нь ерөнхий утга харин өөр байх нь нэгж ойлголт юм шиг санагдсан. Өөрөөрөө байна гэдэг хувь хүний ухамсар, хүмүүжлийг шууд тусган харуулдаг. Өөрөөрөө байна гэхээр хүн болгон чөлөөтэй, энгийн хаана ч, хэзээ ч үг, үйл хөдлөлөөрөө өөрийгөө илэрхийлж чадахыг хэлнэ гэх байх. Ер нь л дийлэнх хүний бодол ийм. Өөрөөрөө байх нь сайн тал уу? Муу тал уу? гэсэн асуулт намайг эргэлзүүлнэ. Бодлоо баталгаажуулахын тулд би нилээд хүнээс дээрх асуултыг асуусан юм. Бүгд л сайн тал гэж байна. Гэхдээ олон дахин бодохоор өөрөөрөө байх нь сайн, муу талыг хослуулан байдаг юм шиг санагдсан.

            Миний найзыг Урангоо гэдэг. Бид одоо 19 настай. Үерхэж найзлаад хэдийнээ 13 жил өнгөрсөн байна. Нэг нь нөгөөгөө орлож чадахаар болтолоо биедээ дасаж нэгнийгээ өөрөөсөө дутахааргүй сайн мэддэг болсон гэсэн үг л дээ. Бидний хүсэл мөрөөдөл, тэмүүлэл, амьдралын зорилго ер нь л бараг адилхан. Учир нь бид энэ олон жилийн туршид нэг нэгэндээ уусчихсан юм. Гэхдээ бид адил хүсэл тэмүүллийнхээ төлөө өөр өөр аргаар тэмүүлдэг. Найз маань өөрөөрөө байж чаддаг, өөрийгөө нэгэнт олсон, өөрөөрөө байх урлагт хэдийнээ суралцсан хүн. Бидний дунд ямар нэгэн асуудал, маргаан гарахад тэр намайг загнадаг, шүүмжилдэг, буруутгадаг. Сайн хүн болох гэж өөр хэн нэгэн болж хувирдаггүй.  Хэзээд өөрийнхөөрөө. Хаврын тэнгэр шиг эс хувирна. Энэ зан нь биднийг олон жил бат нөхөрлөхөд тусласан байх. Найз маань эмч болохыг багаасаа л мөрөөддөг байсан. Гэхдээ хамгийн том асуудал нь тэр химийн хичээлдээ тийм ч мундаг биш харин урлаг яруу найргын мэдрэмжтэй, ном унших дуртай нэгэн. Тэмдэглэлийн дэвтэр дүүргэн бичсэн шүлэг, өгүүллэгээс нь түүний яруу найргын авъяастайг мэдэж болно. Тиймээс би болон гэр бүлийнхэн нь түүнд эмчийн мэргэжил зохихгүй гэж зөвлөдөг байв. Гэхдээ тэр мөрөөдөлдөө хичнээн үнэн ч гэж санана. Намайг бүү хэл ээжийнхээ үгийг эс сонссон. Миний амьдрал зөвхөн надад л заяагдсан. Хэрэв хүссэнээрээ амьдарч чадахгүй бол хэн нэгнийг хожим нь буруутгах эрх надад байхгүй тиймээс л би өөрийн хүслийг дагна гэж байнга хэлдэг байсан. Аравдугаар ангиасаа хойш “хими1” гэсэн номыг гараасаа салгалж, толгой өндийх сөхөөгүй явсаар анагаахын их сургуульд тэнцэн орсон юм. Одоо түүний өмнө амжилтын зам тодоос тод зурайж байна. Өөрөөрөө байхын нэг илрэл нь өөртөө итгэлтэй байх аж.

            Хэдэхэн хоногийн өмнө гэрээсээ гараад алхаж байлаа. Гадаа тогтуухан нам гүм нэг л сэтгэлд дулаахан сайхан өдөр байсан юм. Буудал дээр ирж автобус хүлээж зогсох зуураа төлөвлөсөн ажилаа бүгдийг нь амжуулад ирнэ дээ гэж бодов. Хажууд дэгжин бөгөөд цэмцгэр хувцасласан нэг залуу ирээд зогслоо. Тамхи татаад л, дээгүүр харан утааг агаарт замхруулна. Хэсэг өнжсөнөө харсан зүгээдээ нулмина. Гутал хувцасан дээр минь хэсэг нь дусна. Дулаан агаартай хоршсон сэтгэлийг сэрүүцүүлэх нь тэр. Өөрөөрөө байх нь сайн тал ч аливаа зүйлд хэмжээ хязгаар гэж хэзээд байдагсан. Аливаа зүйл хоёр талтай. Сайн гэж байхад муу гэдэг үг оршисоор л байх болно. Өөрийнхөөрөө байх нь сайн тал би л хүсвэл дуртай хүссэн зүйлээ хийж болно гээд олон нийтийн газар шүлсээ хаяад, тамхи татаад байж болохгүй. Хувь хүний ухамсар, хүмүүжлийг шууд харуулдаг гэдэг нь энэ юм. Хэзээ, хаана энэ занг гаргах вэ гэж орчиноо мэдрэх нь чухал. Өөрөөрөө байх зан хэмжээнээсээ халиад эхэлвэл таныг хэн ч биш болгож харагдуулахад хэдэхэн минут л шаардлагатай. Энэ мэтчилэн урлаг болгох уу ухамсар дорой болгох уу гэдэг нь таниас л хамаарах аж.

         Өөрийгөө хянаж, өөрөөрөө байгаа хүн хичнээн хүчтэй, аугаа байдгыг мэдэх үү?. Тэнгэрт тултал магтуулах, газар доогуур ортол муулуулах хувь тавилан хэнд ч тохиож болно. Аль ч үед, магтууллаа гэж онгирч сагаж хөөрөлгүй, муулууллаа гэж унжийн урвайж хөглөлгүй хүнээрээ байж, өөрийн төрлөх шинжээ хадгал. Ургаа хад салхинд эс ганхахын нэгэн агаараар ухаант хүмүүн сайлах болоод муулахад эс автагдмуу хэмээсэн суутны үгийг марталгүй санах хэрэгтэй. Бүх зүйлд өөрийн бодолтой байх нь өөрөөрөө байхын үндэс. Зарим хүн үйлдэл хийхээсээ өмнө боддог. Зарим нь хийсэн хойноо юу болчихвоо гэж боддог. Харин үлдсэн нь юу ч боддоггүй. Хэрэв чи нэг хэлэхээсээ өмнө хоёр удаа бодож байвал энэ нь өөрөөрөө байх урлаг юм. Өөрөөрөө байснаар өөр байж чадна. Хэрэв уг урлагт суралцаж чадахгүй гэвэл өөрөөсөө өөр хүн болж жүжиг тоглоно гэсэн үг. Бүх амьдралынхаа туршид жүжгийн гол баатар болно гэдэг утгагүй, тависан жүжгэндээ сүүлдээ өөрсдөө ядарч туйлддаг юм. Тиймээс л сайн муу хоёрыг хослуулан, аль ч үед тогтвортой байж чадвал та аугаа урлагт суралцжээ гэж ойлгож болно.

Өөр байх урлаг

      Өөр байх урлаг гэх гуравхан үг бидний өдөр тутамын хэрэглээнд тийм ч их хэрэглэгддэггүй. Яагаад гэвэл бидэнд өөр байх урлагийг хэн ч, хэзээ ч зааж байгаагүй юм. Гэхдээ бид уг өгүүлбэр, үгийг л ойлгохгүй байгаа болохоос биш аль хэдийнээ энэхүү урлагт суралцаад явж байдаг юм шиг санагдаж байна. Урлаг гэхээр л тайз, дэлгэц, гоёж гялтагнасан орчин төсөөлөгдөж байгаа биз. Тэгэхээс ч өөр арга байхгүй мэт. Бид гаднаасаа харахад бүгд өөр өөр. Нүд, хамар, үс, бие хаа тэр ч байтугай өмссөн хувцас, сонирхол  гээд бүхий л зүйл өөр. Яахав зарим нэг талаараа хэн нэгэнтэй адил төстэй байж болно л доо. Гэхдээ бид давтагдашгүй цор ганц л байсаар байдаг. Нэг эхээс төрсөн ихэр хүүхэд хүртэл  харахад адилхан ч ямар нэг шинж чанараараа гарцаагүй өөр л байдаг. Бусдаас өөр болж харагдах амархан, бүр жинхэнээсээ өөр байх ч амархан. Гэхдээ яах гэж өөр байгаагаа ухаарч, яагаад өөр байхыг хүсч буйгаа таньж мэдээд түүнийгээ ил гаргах нь өөр байх урлаг юм. Хэрэв бид өөр байх урлагт бүрэн суралцаж чадвал өөрийгөө болон өөр хэн нэгнийг гарцаагүй өөртөө уусгаж өөрчилж байдаг гайхалтай урлаг аж.
       Нэгэн хүүг ангийнх нь багш “энэ сурагчид ямар ч ирээдүй байхгүй, бусад сурагчдаас огт өөр” гэж тодорхойлжээ. Орой нь хүү өөрийгөө бусадтай адилгүй гэж хэлүүлсэндээ гуниглан сууж байтал ээж нь орж ирээд толгойг нь илэнгээ “минии хүү бусадтай яг адилхан байвал хэзээ ч мундаг үйлийг бүтээж чадахгүй шүү дээ” гэж хэлсэн гэдэг. Тэр хүү бол дэлхийд цуутай физикч Альберт Эйнштейн байсан юм. Тэр өөр байх урлагт багаасаа л ухамсаргүйгээр суралцсаар байсан. Өөрийн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлдэг, бусдаас өөр болчихвий гэж санаа зовдоггүй гэхдээ өөрийн үзэл бодлыг хэн нэгэнд зөв гэж тулгадаггүй харин түүнийгээ үнэн гэдгийг батлахыг зорьдог байсан нь түүний өөр байх урлагт гаргууд суралцсаныг илтгэж байна. Тиймээс нэг талаар өөр байх урлаг нь өөртөө итгэлтэй байдлаар илэрдэг байна.

        Өөрөөсөө өөрчлөлтийг эхлэж өөр байж чадвал таны өөрчлөлт бусдыг өөр болгож чадна. Эйнштейн агуу мундаг байсан нь ганц түүний амьдрал ахуйд нөлөөлөөд зогсоогүй зуун зууны хүн төрлөхтөнд нөлөөлж өөр байх үндэс суурийг нь тавьж өгсөн. Шинжлэх ухааны хялбаршуулсан бүтээл нь танин мэдэхүйн асар их ач холбогдолтой. Эйнштейн бага ангийн багшаасаа харанхүй гэж байдаг уу гэж асууж байсан гэнэ. Хариуд нь багш нь байлгүй яахав, чи чинь ямар сонин юм асуудаг юм бэ? Өдөр шөнө солигдож харанхуй болдог биздээ гэж хариулав. Харин Энштейн үгүй дээ багшаа харанхуй гэж байдаггүй юм. Гэрэл байхгүйн улмаас л харанхуй үүсдэг юм. Бид гэрлийг судлаж болно. Харин харанхуйг судлах боломжгүй гэсэн байдаг гэхчилэн тэр бүх тал дээр бусдаас өөр байсан. Өөрийнхөө бодолд итгэлтэй, тууштай байснаар тэр гэрлийн шинж чанарыг тайлбарлаж бидэнд телевиз, интернэт ашиглах боломжийг олгосон юм. Энэ мэтчилэн түүний олон санаа дэлхийг өөрчилсөн. Тиймээс өөр байна гэдэг ганцхан таньд бус дэлхийн хүн төрлөхтөнд нөлөөлөх агуу урлаг юм.

     Хүмүүн заяаг олж төрнө гэдэг зүүний үзүүрт арвай тогтохтой адил ховор тохиол гэлцдэг. Хүн бүр л энэ нандин заяаг олж төрсөндөө баярлаж, бахархаж ярьдаг. Гэвч бодит амьдрал дээр түүнийгээ үйл хөдлөлөөр илэрхийлж чаддаггүй. Тиймээс та энэ хорвоо дээр утга учир, дурсах алдар, бусдад үнэлэгдэж хүндлэгдэхийн тулд би бусдаас ялгаатай, бүр тэс өөр гэдгээ хувь хүн талаасаа харуулах хэрэгтэй. Тэгэхгүй гаднаасаа ч дотроосоо ч яг л бусдын адил, хэн нэгний хуулбар мэт өөрийн бодолгүй амьдрах нь бие даасан хувь хүнийхээ шинжийг нэгэнт олж чадахгүй. Зааваал бусдаас ялгараад, сондгойроод бай гэсэн үг биш л дээ. Гэхдээ өөрийнхөө байр суурь, үнэ цэнийг хэзээд алдалгүй байх хэрэгтэй юм. Таныг орлох хэн нэгэн байхгүй учраас тоотой эргэлдэх энэ хэдэн жилд би хэн бэ? Намайг үл орших үед намайг хүрээлэн байсан хүмүүс намайг бусдаас  өөр дүрээр минь санах болно гэдгийг санах хэрэгтэй. Нийтлэг зан ааш, төлөв байдал нийгэмд нилэнхид нь тарахчихсан учраас өөр байх урлаг таныг үүрд оршин байлгаж чадна. 

Үхэлгүй мөнх хүн төрлөхтөнд аюултай юу?

         Би саяхан интернэтээр аялаж яваад

Газар дэлхий сөнөнө гэж үгүй, бүү гунихар

Гараг одод бөхнө гэж үгүй, бүү гунихар

Чандраар чинь хийсэн тоосго бүхэн

Чам шиг хүмүүсийн сууц болно, бүү гунихар гэсэн 4 мөрт шүлгийг уншаад гунихарах, эс гунихарах хоёрыг зэрэг мэдэрлээ. Учир нь би үгүй болсон хэдий ч бие минь энэ дэлхийн хаа нэг хөрсөнд булагдаж мөнх оршино гэж эс гунихарав. Гэхдээ би л үгүйгээс хойш бие мөнхөрлөө гээд юунд хэрэгтэй билээ гэж гунихарсан юм. Хүн бүхэн үхлээс айдаг. Гэвч энэ нь амьдралын хууль учир хэн ч эсэргүүцээд нэмэргүй, хэний ч санал хүсэлтийг сонсдоггүй юм. Миний бодлоор уг саналыг хүлээж авдаггүй байсан нь ч дээр биз гэж бодлоо. Яагаад гэвэл мөнх бус гэдэг нь амьдралын гол утга учир юм. Хэрэв үхэлгүй мөнх байсан бол хамгийн ухаантай амьтан гэгдэх хүн амьд нэртэй үхдэл шиг амьдарч чадах ухаантай бас дэндүү ухаан муутай амьтан юм.

            Хүн төрлөхтөнийг мөнх бус ч гэсэн урт удаан хугацаагаар ундаалж ирсэн эх булаг бол хайр юм. Амьдрал хэмээх нэртэй байшин байсан бол хайраар суурийг нь цутгаад мөнгөөр ханыг нь босгох байсан. Амьдрал мөнх бус учраас хүмүүс бие биенээ илүү их хайрлаж, нандигнандаг. Хүмүүн заяаг олж төрөөд хэн нэгнээр нандигнуулж амьдрана гэдэг хичнээн дулаахан бас дэндүү их аз жаргал биш гэж үү? Мөнх бусад оршиж мөнгөөр биеэ хучсан ч хаа нэг газраар тань хүйтэн салхи үлээж таныг жихүүцүүлэх л болно. Мөнх амьдрал бэлэглэе харин оронд нь хайр гэдэг зүйлийг үгүй хийнэ гэвэл би хэзээ ч зөвшөөрөхгүй. Учир нь үхэлгүй мөнх байсан бол хүмүүс бид хайрыг мэдрэхээ болино. Яг л усаар дутагдсан ангамал хөрс шиг хатаж, хорчийж, үхээнц амьдрана гэдэгээ мэдэрч байна. Өнө удаан жил амьдарсаар биенээсээ залхаж, хүйтэн зүрхтэй шавар барималууд шиг л болно бизээ. Жилээс жил, зуунаас зуун дамжин ингэж амьдрахыг та хүснэ гэж үү?

     Одоогоор манай дэлхий 6.5 тэрбум хүнтэй. 2050 он гэхэд 9 тэрбум болно гэсэн тооцоо бий. Английн эрдэмтэн Ж. Фремлиний тооцоо, судалгаагаар дэлхий хэдэн ч хүнийг даах чадвартай гэнэ. Гэхдээ миний хувьд үүнд эргэлзэж байна. Хэдий энэ судалгаа үнэн байсан ч хүн нэмэгдэхийн хэрээр орон сууц, барилга байшин, машин техник гээд бүгд л дагаад нэмэгдэж эхлэнэ шүү дээ. Тиймээс хэдий даац тогтвортой байсан ч зай талбай, газар нутагын хувьд хязгаарлагдаж ирнэ. Үүнээс болж алсдаа бид хамгийн багадаа 2000 давхар байшинд амьдрахгүй бол хүмүүст сул зай талбай хүрэлцэхгүй болно гэсэн судалгаа байдаг гэнэ. Итгэхэд хэцүү байгаа биз. Нэг бодолын энэ нь хүн төрлөхтөний агуу их амжилт, бахархал мэт байвч үгүй юм. Учир нь хүн 32 давхараас дээш өндөрлөгт удаан хугацаагаар амьдравал үргүйдэл, орон зайн айдаст эмгэг, сэтгэцийн эмгэг гажуудал гээд галзууралд хүрээд төгсөх нь байна.

          

             Хэрвээ амьдрал мөнх бус байсан бол цаг хугацаа алтны дайтай үнэлэгдэж, чинагш үргэлжилэх амьдрал утгаа нэгэнт олж чадахгүй. Хүмүүс бид дэндүү гэхэд дэндүү их шуналтай амьтан. Хэзээ ч ханаж цадахаа мэддэггүй. Амжилт, алдар нэр, мөнгө алийг нь ч дээшлүүлж нэмэгдүүлэх тусмаа түүнээсээ илүү ихрүү зүтгэж байдаг. Гэхдээ шуналыг хэмжих хэмжүүртэй байлгавал сайн чанар мэт санагдах юм. Хүн шунаж буйн гол үндэс нь шунаг сэтгэлээ гүйцэлдүүлэх хангалттай их хүч чадалтай мөн цаг хугацаа хязгаарлагдмал байдагт оршдог байх. Төгсгөл гэж үгүй бол цаг хугацаатай өрсөж өөрийгөө нээн илэрүүлж, таньж мэдэх, хүчээ бүрэн дайчилж хүссэн өндөрлөгтөө хэзээ ч хүрч чадахгүй. Энэ их хүчээ хэзээ, хэний төлөө зарцуулахаа мэдэхгүй нөөсөөр л байна байх. Тиймээс хүний амьдрал мөнх бус байдагт би баярладаг.

           Би саяхан Өргөө кино театрт “Warm bodies” гэдэг кино үзсэн юм л даа. Уг киноны өрнөл нь нэгэн цус сорогч залуу энгийн л нэгэн бүсгүйд сэтгэл алдардаг. Мэдээж хэрэг гол дүрийн 2 баатар маань хэзээ ч бүтэхгүй, бие биенээ хайрлаж болохгүй мэт санагдаж байгаа биз. Залуу цус сорогч хэвээр үлдэх юм бол мөнх амьдарна. Харин хүний цус сорохоо боливол бага багаар өөрчлөгдөж хүн төрхөндөө орох боломжтой юм. Залуу нь бүсгүйд маш их хайртай учраас мөнх бус амьдрал буюу хайрыг сонгож гэгээн хайрынхаа хүчээр өөрчлөгдөж чадсан юм. Утга учир, хүсэл тэмүүлэлтэй амьдрах гэсэндээ тэр мөнх бусыг сонгосон. Энэхүү сонголт нь түүний мөнх амьдралаас мянга дахин их аз жаргалыг мөнх бус хугацаанд мэдрэх гайхалтай завшаан байсан юм.

            Үхэлгүй мөнхөд оршилоо гээд бид мөнх бусаасаа хэзээ ч дээр гарч чадахгүй. Учир нь юм бүхэнд үнэ цэнэ, утга учир, шалтгаан гэж байдаг. Бид төгсгөл байдаг гэдгийг мэддэггүйсэн бол хэсэгхэн жаргалын исэгэлэн амтыг мэдрэхгүй, үгүйлэн санахын хоорондох сэтгэлийн гэгээг мэдрэхгүй. Нүдтэй мөртлөө нүдгүй мэт бүдчин бүдчин алхалж, ухаант хүн гэж нэрлэгдэх атлаа ухаанаа алдсан галзуу хүн шиг хэний, юуны төлөө амьдарч буйгаа мэдэхгүй өмнөх өдрийн бүхэн давтагдаж дөлгөөхөн нэг урсгалаар хөвөх байсан биз. Үр удамаа ч үлдээж чадахгүй... Тиймээс мөнх амьдрал бидэнд хэрэгтэй гэдэгт би эргэлзэж байна. Мөнхийн бие, сэтгэцийн эмгэгтэй, учир битүүлэг  амьдарснаас утга учиртай хүн шиг, богино насалсан нь дээр биз гэж надтай санал нэгдэн хэлэх хүн олон байгаа байхаа. Мөнх бус амьдрал байдагт би баярладаг.