Гэр бүлийн хайрыг түгээгч радио 104.5

Сансарын тунелын ойролцоох гэр хорооллын нарийхан гудамжаар өгсөж FM104.5 гэж улаан өнгөөр хаягласан ногоон өнгийн барилгыг ХУИС- ийн сэтгүүл зүйн II курсын оюутнууд бид зорьлоо. Хэдий урилгагүй зочид байсан ч сэтгүүлч Д. Түвшинбаяр биднийг  эелдэгээр угтаж авсан юм. Тэрбээр Хүмүүнлэгийн Ухааны Их сургуулийг радио сэтгүүлчээр төгсөж өдгөө мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа билээ.

       XX зууны эхэнд дуу чимээ, аман мэдээллийн харилцааны боломжийг нэгэн зэрэг өөртөө агуулсан “утасгүй цахилгаан мэдээ” болох радио харилцаа холбооны шинэ хэрэгсэл болон хувирсан нь сэтгүүл зүйн түүхэн дэхь цоо шинэ үзэгдэл байв.                                       
1920-1930 аад оны үед радио нэвтрүүлэг газар сайгүй нэвтэрч сая сая радио сонсогчийг хамарсан хүлээн авагчдын хамгийн өргөн хүрээнд тогтмол нөлөөлөх шинэ суваг төлөвшсөн юм. Өдгөө манай улс нийт 179 хэт богино долгионы радиотой болжээ. Эдгээрийн дундаас бид “Эрүүл харилцаа, Ивээгдсэн гэр бүл, Эвлэрсэн нийгэм” гэх уриатай гэр бүлийн радиог онцлон сонгосон юм.

           Уг радио нь 2001 оны тавдугаар сард анхны эфирээ цацаж байжээ. Финланд улсын 100 хувийн хөрөнгө оруулалтаар бүтсэн бөгөөд үнэхээр тохилог, тухтай орчныг бүрдүүлж чаджээ. Анх гаднаас нь хараад 2 давхар барилга байна гэж бодсон ч аялалын төгсгөлд 4 давхар гэдгийг мэдсэн юм. Ийнхүү бид сэтгүүлч Түвшинбаярын хамтаар 2-р давхар буюу найруулагчдын өрөө, ажилтай танилцсан юм. Тун удахгүй эфирээр цацагдах олон ангит жүжгийн хэсгээс уншиж хоолой бичлэгэнд орж үзлээ. Ангийнханы маань хувьд энэ нь анхных байсан учир аргагүй туршлага дутаж байсан юм. Тиймээс найруулагч бидэнд хандаж “сэтгүүлч хүн олон нийттэй харилцдаг тул үгээ тод цэвэр дуудах ёстой, үүний тулд хоёроос гурван ширхэг шагайг амандаа хүлхэж амны хайрцагыг томруулах шаардлагатай гэж зөвлөсөн юм. Үүний дараагаар бид 3-р давхар буюу хөтлөгч, шууд эфирийн өрөөтэй танилцсан юм. Тус радио нь 4 сэтгүүлч, 4 найруулагч, 5 хөтлөгчийн бүрэлдэхүүнтэй үйл ажиллагаагаа явуулдаг бөгөөд Хайрын төсөл, Халуун цай, Зүрхний гоёл, Шивнээ, Эр хүн хэлсэндээ, Аврах цагираг, Аавын хүлээсэн захиа, Аюулгүй сонголт, Аялаагүй бүүвэй, 1045 дахь захидал, Family music, Амьдралын учиг гэсэн 12 нэвтрүүлэгийг бэлтгэн хүргэдэг байна. Дашрамд дурьдахад хөтлөгч нарын зарим нь гэр бүл судлаач мэргэжилтэй хүмүүс байдаг ажээ. Зөвхөн  эфирийн цаанаас сонсочидтойгоо холбогдохоос татгалзаж тэдэнтэй уулзах радио аялал зохион байгуулж, эфирийн өрөөнд хөтлөгчтэй шууд ярилцлагад орох, хайртай дотны хүмүүстээ өөрийн хоолойгоор мэндчилгээ илгээх, тусгайлан хөтлөгч нартай уулзаж гэр бүлийн зөвлөгөө авах зэрэгт нээлттэй байдаг гэнэ. “Хэрэв та радиог тогтмол сонсох боломжгүй бол Гэр бүлийн радио 104.5, Хайрын дархлаа төрийн бус байгууллагатай хамтран гаргасан “Миний хайрын төсөл” номыг худалдан авсанаар өөрт хэрэгтэй мэдээлэл, зөвлөгөө, тус радиогийн байнгын сонсогч гэр бүлүүдийн туршлага зэргээс судлах боломжтой” хэмээн сэтгүүлч, гэр бүл судлаач Т. Буянтогтох хэлсэн юм.

          Чихэнд хоногшсон хуучны дуу, танин мэдэхүйн мэдээ мэдээллийг та ажлын өдрүүдэд 07.00-09.30 цагийн хооронд “Өдрийн өнгө” булангаар хөтлөгч М. Мөнхбаттай цуг хүлээн авч болно. Гэр бүлийн боловсрол, бүсгүйчүүдэд зориулсан нэвтрүүлгийг 10.30-13.00 хооронд харин залууст зорилсан хөтөлбөрийг 14.00-17.00 цагийн хооронд хүлээн авч сонсох боломжтой. WWW.1045.MN  гэх цахим хаягтай бөгөөд та дэлхийн өнцөг булан бүрээс шууд эфиртэй холбогдох боломжтой. Жишээ нь та Хайрын төсөл нэвтрүүлэгийн шууд дугаарыг ажлын өдрүүдэд 09.30-10.30 цагаас, давталтыг мөн өдрийнхөө 19.00, 23.00 цагаас, цагийн зөрөөтэй сонсогчид маргааш өглөөний 05.00 цагаас сонсох боломжтой юм.

         Интернэт, телевизийг түлхүү ашиглаж радио, тогтмол хэвлэл үеээ өнгөрөөсөн гэж зарим хүмүүс ярьдаг. ХУИС-ийн сэтгүүл зүйн II курсын оюутан Л. Отгонтуяа хэлэхдээ “би радиог хэт явцуу утгаар төсөөлж байжээ. Хоёр гуравхан мэргэжлийн болон мэргэжлийн бус сэтгүүлчээс бүрдэж эфирийн ганц өрөөнөөс үйл ажиллагаагаа явуулдаг гэж бодож байлаа. Харин гэр бүлийн радиотой танилцсанаар радиогоор зөвхөн дуу л сонсох бус мэдлэг боловсрол, мэдээлэл авдаг цөөн бус хүмүүс байдаг, хүмүүсийн амьдралд ямар их үр нөлөөгөө өгдөг вэ гэдгийг мэдэж авлаа” гэсэн юм. Энэ мэтчилэн  тус радиогийн хамт олон нь хэвлэл мэдээллийн салбарт нэгэн шинэ өнгө төрх, урсгал, чадварыг харуулсан олон жилийн туршлагатай хамт олон гэдгээ “Болор үзэг” наадмаас хүртсэн шагналуудаараа гэрчилж байлаа. 

Шүүс биш эм

     Хүйтний ам цаашилж, хөхүүрийн ам аргагүй наашилжээ. Байгаль дэлхий ч өнгөө шинэчилж, соньхон харагдана. Энэ үед Дундговь аймгаас 300 км зайд орших Гачуурт тосгоныг гэр бүлийнхэн маань зорьсон юм. Бид замаараа Улаанбаатар хотоор дайрсан бөгөөд нам гүмхэн тал газраар хурдтай давхиж явсан бидэнд хотын түгжрэл нилээдгүй төвөгтэй санагдаж байлаа. Холхих олонтой зэрэгцэн замын түгжрэл бага багаар л урагшилна. Нилээдгүй цагыг ингэж явсаар бид их хотын өрнүүн хөдөлгөөнөөс бага зэрэг ангжирлаа. Машины цонхоор харахнээ туул голын ойр орчимд явна. Хэдийгээр нар хур тэгширч, хур бороо элбэгшээгүй ч цаанаа л нэг дулаахан агаар хацар илбэнэ. Голын эргээр хаяалсан амрагчид хаяа нэг үзэгдэнэ. Туул голын хоржигнон урсах чимээ шувуудын жиргээнтэй таатайяа хоршино. Ийнхүү явсаар хотын төвөөс холгүйхэн орших Гачуурт тосгонд ирлээ.

          Энд ирсэн гол зорилго бол ээж аав маань хусны шүүс уух байсан юм. Сүүлийн үед хүмүүс хусны шүүс маш өргөн хэрэглэсээр байна. Шүүс нь подагри, үе мөчний өвчин, хаван, хатигшилт, хоолойны ангина, уушигны багтраа зэрэг өвчнүүдийн үед ууж хэрэглэдэг. Мөн ханиад, ходоод гэдэс, элэг цөс гээд ер нь л бүх л өвчинд тустай. Хусны шүүсийг жил бүрийн хавар тавдугаар сарын 1-20 ны дотор цаг агаарын байдлаас шалтгаалан хусны гүйдэл эхлэхээс дуусах хугацаанд бэлтгэж авдаг.

         Говийн хүмүүс бидэнд хус, нарс, гацуур гэх зэрэг модны мэдлэг хомс тул тосгоны айлаар бууж шүүсийг хэрхэн гаргаж авах талаар зөвлөгөө авсан юм. Лхагва гэх айлынх бөгөөд эхнэр Чулуунцэцгийн хамтаар амьдардаг аж. Бид нар шингэхээс өмнө буцна гэж яаран зөвөлгөөгөө түргэхэн аваад явах гэтэл хусны шүүс гарган авах нь тийм амархан ажил биш бололтой. Модны хамгийн доод талын мөчрийн дээхэн талд ёзоороосоо ойролцоогоор 1.5-2 метрийн өндөрт нүх гаргана. Ойролцоогоор 1 см голчтой, 3 см орчим гүн нүхийг ташуу өрөмдөж, эсвэл холтосыг гурвалжин хэлбэрээр зүсч түүндээ нарийхан гуурсийг зоон байрлуулдаг. Мөн 3-5 литрийн сав дүүргэхэд дунджаар 7 цаг зарцуулдаг гэнэ. Тиймээс ямар ч мэдлэггүй говийн хүмүүс бидэнд нилээд хэцүү санагдаж тэднийг хамт ууланд гарахыг гуйсан юм.

        Ийнхүү бид зааврын дагуу ажилаа хийж эхэлцгээлээ. Мод бүхнээс дуслах шүүсний хэмжээ харилцан адилгүй байх аж. Учир нь залуу модноос шүүс элбэг, хурдан гарч хөгшин моддос дусал дуслаар гардаг юм байна лээ. Шүүс ялгарч дууссаны дараа нүхийг хусаар заавал бөглөх ёстой гэв. Эс тэгвэл хус уйлууллаа гэж ихэд дургүйцэж байсан. Нэг хуснаас 2-3 литрээс их шүүс авахгүй байх нь чухал. Хэрэв хэт их шүүс авах буюу гүн зүсэж модлогийг гэмтээх нүхийг бөглөхгүй шүүсийг гоожуулж орхивол уг хус үхэх учир хянуур болгоомжтой эв дүйтэй байх хэрэгтэй байдаг байна. Түрүүчлэн дүүрсэн савнаас хусыг амсаж үзсэн юм. Сайхан үнэртэйн дээр исгэлэн амттай. Шүүсэнд сахар /О.5 – 7%/, шүү, калийн давс, төмөр, кальц болон бусад бодис агуулагдсан байдаг. Хэдхэн минутын дотор маш олон шүүсийг бэлтгэж аваад нар жаргахаас өмнө замдаа гарна гэсэн бидний бодол ийнхүү талаар өнгөрлөө. Бөнжигнөн гоожих дусал бүрийг харж, хүлээн суух зуураа Лхагва гуайтай тосгоны амьдрал, байгаль зэргийг ярилаа. “Хүмүүс эрүүл мэнддээ их анхаардаг болжээ. Мэдлэг мэдээлэл ч сайтай болж. Хусны шүүс нь бие организмыг цэвэршүүлэх, сэргээх үйлчилгээтэй, биед маш сайн. Тиймээс шүүс уухаар өдөрт 10 гаруй машинтай хүмүүс ирж харагддаг шүү. Хотоос ойрхон болохоор ч наашаа зорьдог байх. Тэр болгонд нь чадахаараа туслаад буцаадаг даа” гэж байлаа. Аргагүй л монгол хүний тусч, зочломтгой зан анзаарагдаж байлаа. Мөн нутгын өвгөн маарамба эмчилгээндээ  хусны шүүсээр гурил зуурч хэрэглэдэг байсан ба ходоодны хавдартай байсан нутгын иргэн 3 жил өвөл, зун тасларлтгүй шүүс уусаар өвчнөө илааршуулсан гэнэ. Хэрэв намар өвөл уухаар нөөцөлж авах шаардлагатай гэвэл цэвэрхэн, таглаатай саванд хийж хөлдөөдөг байна. Харин дараад нь задалсан шүүсийг нэг л удаа хэрэглэхгүй бол сүү шиг гашилдаг гэлээ.

         Энэ бүгдийг сонссон аав маань “жил болгоны тавдугаар сард Лхагва гуайнд ирж хусны шүүс ууж байнаа гэж хэзээний танил хүмүүс шиг ярьж байлаа”. “Монголчууд бид гадаадын үнэтэй, үнэн худал нь мэдэгдэхүй эм авч уухын оронд, өөрсдийн баялаг, байгалийн гаралтай цэвэр бүтээгдэхүүнээ судлаж, хэрэглэж заншвал илүү үр өгөөжтэй. Мөн хямд төсөрч байх болно. Тиймээс энэ бүгдийг хүүхдүүдэд дунд дургуульд байхаас нь л энэ мод ийм ашиг тустай, түүнийг нь хэрхэн боловсруулж, хэрэглэх гэх мэтчилэн зааж байвал уг нь хэрэгтэй юмсан” гэж Чулуунцэцэг гуай ээжтэй хүүрнэлдэн суусан юм. 

The best day of my life

“Hold fast to dreams. For if dreams die, life is a broken-winged bird that cannot fly.”

         In my opinion every people have the best day of their life. So do i.  Every great, newly days are being to passed by me. Days usually discriminate each other with one wonderful thing.  My favourite idiom is “happiness never find you but you should find happiness”. So I try to hard so as my dream will came true. The best day of my life is in 2011, July, 07 because my dream of youngest and future were came true this day. I have a lot of dreams but I have one wonderful and the biggest dream. So I always tell me you should never forget this dream, you will can come true this dream. Every great, wonderful and special days never came itself so we must create these days ourself.

      I have learnt Latin American dance since 4^th class. 9 years ago it was my big dream and life but Latin American dance was different from my think. Before I lost that my big dream, I had wanted to be the best dancer in Mongolia. I had been winning at the best dancer competition for 5 years. At this competition I participated with my dance band. “Sky’s 8 roses” is our band’s name. For the first competition we were blue and pink clothed girls and boys. So we decided to give that name. We try to hard so as winner. But it was so difficult. So I decided to lose my dream one day. It was the worst day of my life.

         After I graduated my 9^th class, I decided to become journalist. At that time I swore to oneself, I should never lose my dream again. Do you want to ask me why were you choose journalism. Because journalist is the most interesting, manful and so adventure profession. My mum told me I can’t become journalist because you are so shy girl. But I want it so as I started to studying  hard secretly from my mum. 2 years later I graduated my high school. After 1 month, I took an inter at best. So I got in journalism class of University of the Humanities. At that time my mum kissed and congratulated me. Because I created the biggest success. .   It was the best day of my life. I had lost my dream anciently but I have found great dream. It’s most important.

      “There’s always tomorrow for dreams to come true. Tomorrow is not far away”

 I have known If you try to hard, your dream will absolutely come true. Everything starts from only dream. And I knew now Journalism is so interesting but so difficult profession. But I never, never give up again. Don't wait until everything is just right. It will never be perfect. There will always be challenges, obstacles and less than perfect conditions. So what. Get start now.

                                                                                     Written by Tsevegmid. N