Сэрүүнээр зүүдлэгч

Наран улсыг та хэрхэн төсөөлдөг вэ? мананд хучигдсан уул толгод, гэрлийн хурдаар сум мэт шунгинан өнгөрөх хурдны галт тэрэг үү? Хийц сайтай, үнэтэй костьюмээр гоёж, үсээ толийтол гельдсэн бизнесмэн залуус, эсвэл кимоногоор гангарсан гейша юу? Япон улсын тухай та ямар ч төсөөлөлтэй байлаа дээрх бүгд тэнд бий. Гэхдээ миний хувьд алдарт хөгжмийн зохиолч Joe Hisaishi, Японы пост модерн утга зохиолын гарамгай төлөөлөгч Харүки Мүраками хоёроор л төсөөлөгддөг. 

Би тэдэнтэй санаандгүй байдлаар "танилцсан" юм. Азтай ч гэх юмуу. Joe Hisaishi-тай өнгөрсөн зуны нэгэн бүүдгэр, бороотой өдөр харин Мүраками Харүкитай яг хэзээ ч билээ дээ, нилээд хэдэн жил өнгөрсөн болохоор тодорхой санахгүй юм. Ямартай ч "Норвегийн ой" киног үзэж яваад л танилцсан юмдаг. 

Сэрүүнээр зүүдлэгч гэж юуг хэлдэгийг та мэдэх үү? Сэрүүн байж зүүдлэдэг гэхээр солиотой хүн шиг санагдаж байна уу? үгүй. Энэ бол солиотой биш харин ч сэхээтэн хүн. Үгийн урнаар бус утгын урнаар оюуны өндөр төвшинд ятган сэнхэрүүлэх хүчтэй, гайхалтай хурц егөөдөл, оюун санааны хувьд биднээр даажигнаж чаддаг алдарт Мүраками билээ.

Энэ ертөнцөд эмзэг, эвдрэхэд амархан дотоод сэтгэлтэй, байнга үхэлтэй зэрэгцэн орших хүн хичнээн л бол хичнээн байна. Харин Харүки Мүракамигийн зохиол нь нөгөө ертөнц, энэ ертөнцөөр чөлөөтэй орж гарах мэдрэмжийг төрүүлж чаддаг. Сонин биш гэж үү? Харүки Мүракамийг дэлхийн хэмжээнд таниулсан нэрт зохиол бол "Норвегийн ой" юм. Миний хувьд зохиолыг уншихаас өмнө киног нь үзэж түүнтэй танилцсан юм. 1987 онд бичсэн "Норвегийн ой" реалист зохиол нь зөвхөн Японд хоёр сая хувь зарагдаж, Токиод түүний эл номыг тавиуртаа залаагүй сэхээтэн гэр бүл байхгүй байсан гэх яриа ч байдаг. 

Түүний номууд дотоод өгүүлэмжийн хувьд бидний оюун санаагаар даажигнаж чаддаг шигээ гадаад хэлбэрийн хувьд ч хүнд үүнийг унших юмсан гэсэн сэдэл төрүүлж чаддаг, ер нь бүхий л талаараа өвөрмөц санагддаг. /гэхдээ миний уншиж харсан  зүйл тун цөөхөн../

"Ихэнхи хүмүүс унтаж байхдаа ямар нэгэн зүүд зүүдэлдэг. Харин зохиолч байхын тулд сэрүүн байхдаа зүүд зүүдэлж чаддаг байх хэрэгтэй болдог" гэж тэрээр хэлсэн нь ч бий. Бид зүүдэндээ л өөрийн хүсч мөрөөдөж буй зүйлтэйгээ учирч, төсөөлж, харж, түүндээ өөрөө амьдарч, бүхнийг бүтээж чаддаг шүү дээ. Тэгвэл зохиолч хүн тэр бүх гайхалтай хийгээд гашуун зүйлийг ч сэрүүндээ бүтээж , амьдруулж чаддаг байх нь асар их авъяас, чадалтайнх билээ. 
"Би гурав дөрвөн жил болж байж нэг роман бичдэг" гэж тэрээр хэлсэн байдаг. Япон улсын тэр том зах зээл, олон чадварлаг авъяастнуудаас ялгарч өөрийн зохиолоор уншигчдад хүлээлт үүсгэнэ гэдэг  юу гэсэн үг болохыг надаар тайлбарлуулалтгүй ойлгох биз. 
Тэрээр зохиолоо япон хэл дээр бичдэг ч түүний гуйвашгүй үнэнч уншигчид голдуу баруунд байдаг нь гайхалтай. "Өрнийн хөрсөнд соёолох ёстой байсан нэгэн үр дорноо цэцэглэжээ" хэмээн саяхан нэг монгол блогчийн бичсэнийг уншиж байсан юм. Монголчуудын хувьд ч Мүракамитай танилцаад нилээд олон      жил болсон бөгөөд саяхан алдарт 1Q84 цуврал романыг албан ёсны эрхтэйгээр      орчуулан хэвлэж эх хэлээрээ унших боломжтой болсон.  "1Q84" бүтээл 10 настай балчир охин, хүү хоёрын адал явдалаар өрнөх бөгөөд хүний нялх балчир оюун санаа энэ хорвоод юу болж, яаж өөрчлөгдөж , юугаар тэжээгдэж, юугаар ангаж цангаж байдаг тухай өгүүлдэг. 
"Дэлхийн утга зохиолын түүхэнд тэсрэлт хийсэн энэ бүтээл Монгол уншгчдын оюунаа хэрхэн буух нь тун сонин байна. Дархлаа султай хүнд вакцин тарихаар дагжин чичирдэг шиг байх уу, сэтгэл зүрхнийх нь мухарт унтарсан галыг өдөөн турхирах уу, аль эсвэл харанхуйн мананд төөрөх мэт чив чимээгүй уусан алга болох уу гэдэг сонирхолтой санагдаж байна" хэмээн 1Q84 номын орчуулагч, япон судлаач О.Жаргалсайхан хэлсэн байдаг. 
Ер нь Мүракамагийн зохиолуудад дурлах биш донтох явдал сүүлийн 20 жилд дэлхий нийтийг хамарсан гэхэд хэлсдэхгүй. Түүний бүтээлүүдээс  50, 60, 70, 80-аад оны барууны жазз, рок хөгжим эгшиглэж, энэ нь залуу үеийнхэнд сонирхолтой, сэтгэл татам санагдаж харин II дайны дараах үеийнхэнд хит болж чаддаг нь дамжиггүй. Гэрт нь жааз хөгжмийн 40000 пянзын цуглуулга байдаг ч гэж уншиж байсан санагдана.

"Норвегийн ой" киноны хэсгээс...

Мүракамгийн зохиолуудаас ганцаардал, уйтгар гэхдээ түүнийг давах сонин жихтэй хүч ухаан үнэртэж байдаг болохоор уншигчид нь түүнийг зохиол шигээ ганцаардмал нэгэн гэж хэлэх нь байдаг. Зохиолч нэгэн ярилцлагадаа "Би өөрийгөө уран бүтээлч гэж боддоггүй. Бичиж чаддаг жирийн хүн" хэмээсэн нь бий. 

Хэрвээ би гуниг, ганцаардал, харамслын талаар бичих гэж байсан бол өгүүлэл эхлэхээс төгсөх хүртэл зовлон шанлалыг өгүүлж түүнийгээ дүнсгэр өнгөөр будах байсан байх. Харин би Мүракамгийн "Шпагетти жил" өгүүллийг анх уншаад тэр хүнийг угаас л бусдаас өөрөөр сэтгэж, төсөөлж, өгүүлж чаддаг гэдгийг бусадтай адил дуу нэгтэйгээр хүлээн зөвшөөрсөн. Бүтэн жил шпагетти иднэ гэдэг уйтгар биш гэж үү? нямаас бямбын хооронд шпагетти өдрүүд ээлж дарааллан хөвөрч, ням гариг бүр цоо шинэ шпагетти 7 хоног эхлэнэ...

Үгүйлэх сэтгэл, ганцаардлыг зөвхөн шпагеттигаар төлөөлүүлж илэрхийлнэ гэдэг миний бодолд лав орж ирэхгүй. Тэр зохиолууддаа хичнээн ганчаардалын талаар өгүүлдэг ч биднээс тэс өөрөөр сэтгэж ганцаардуулдаг зохиолч гэж үнэлдэг. 

 "Шпагетти жил" өгүүллийн хэсгээс...

"Өгүүлэх түүх маань манай эрний 1971 оны шпагетти жилийн явдал юм. Би шпагеттигаа ганцаараа идэх дүрэм баримталдаг.Яагаад ч юм шпагетти ганцаараа идэхэд хамгийн тохиромжтой хоол шиг санагддаг. Энэхүү нэг янзын зоогоо хүртэхдээ өргөст хэмх, шанцаатай энгийн салатаар хачирлан цайгаар даруулна. Шпаггетигаа идэхээр ширээний ард ганцаар суух тоолонд, ялангуяа бороо зүсэрсэн үдшээр хэн нэгэн манай гэрийн хаалгийг харигүй тогших нь гэсэн төсөөлөлд автдаг байлаа...Хавар, зун, намаржин би өшөө авах мэт уйгагүйгээр өнөөх ганц хоолтойгоо зууралдсаар л байлаа. Хайртай хүндээ хаягдаж ганцаардсан охин азгүй дурлалын захидлуудаа гал руу чулууддаг шиг би гоймонг атга атгаар нь ар араас нь буцалж буй халуун устай тогоо руу шиддэг байлаа"

"Энэ зохиол реалист байх уу, үгүй юу гэдгийг эсвэл түүх хэрхэн хөврөхийг би сонгодоггүй. Зөвхөн хүлээдэг. Ирсэн тэр "юм"-ыг зураглан тодруулах, үйл явдалын хэлхээг шаглан оёх нь миний ажил. Оносон зүйрлэл, хөнгөн үг бол миний утас зүү" гэж тэр Гуардиан сэтгүүлд өгсөн нэгэн ярилцлагадаа хэлсэн байдаг.  Ер нь Муракамигийн талаар бичсэн нийтлэлүүдэд түүнийг бичихдээ огт төлөвлөдөггүй гэсэн нь бий. Сүүлд бичсэн романыхаа санааг Токиод замын түгжрэл дунд  сууж байхдаа олжээ. Хэрэв замын түгжрэлээс гараад  аваарын гарцаар гарвал юу болох бол? амьдралын зураас өөрчлөгдөх болов уу гээд л...тэр угаас л содон, сонирхолтой, чадалтай, тэвчээртэй өнөө цагт ид туурвиж буй зохиолчдоос хамгийн гарамгай нь. 

Түүний "Гучин хоёр настай өдрийн аялагч"-д өгүүлсэн шиг Би хорин нэгэн настай, тэр жаран тавхантай... энэ тухай бодохоор түүнд атаархах юм. Тэр хорин нэгтэй байхдаа энэ бүхнийхээ суурийг хэдийн цутгачихсан байсан даа гэж бодохоор дахиад л...